Stoomloc 51

Het aannemingsbedrijf J.P. Broekhoven was vanaf de jaren ’20 gevestigd in Nijmegen. Men deed veel grote werken en bezat, naast enkele kleinere 600 mm stoomlocomotieven, vooral zware locomotieven met 900 mm spoorwijdte. In de loop der jaren zijn 24 stoomlocomotieven op naam van Broekhoven bij Stoomwezen geregistreerd geweest.

Toen Broekhoven in 1936 de aanbesteding won van het perceel van de aanleg van Rijksweg A 12 tussen Bodegraven en Woerden, werden er een aantal negentigduimers gekocht; sommige gebruikt, maar ook twee nieuwe. O&K leverde in april 1937 twee locomotieven met een vermogen van 160 pk. De locomotieven kregen de nummers 50 (O&K 12788/1936) en 51 (O&K 12789/1936). Na het tracé Woerden-Bodegraven werden ze ingezet bij een ander deel van de A 12 bij Oudenrijn (1938), De Meern (1940) en Utrecht (1946)  In 1948 waren de locs actief bij de aanleg van het Friese Kanalenplan. De laatste inzet vond plaats op Schouwen-Duiveland bij het herstel van de dijken na de watersnoodramp van 1953.
In afwachting van hernieuwde inzet stond deze locomotief, samen met de locs 50, 62 en 63 jarenlang op de werf van Broekhoven in Maarssen. Behalve de vier locs waren er op de werf ook nog zo’n 60 Kruppse karren aanwezig en een enorme excavateur. Ook bevond zich er nog een enorme voorraad zwaar spoor.
In de jaren ’70 werden de locs ontdekt door smalspoorpionier Kees Neve. Hij kwam met Broekhoven een ruil overeen. Kees Neve bezat een 40 pk O&K-loc (nu onze loc 11). Die loc heeft hij opgeknapt en werd voor het hoofdkantoor van Broekhoven in Zeist geplaatst. In ruil daarvoor kreeg hij twee van de vier locomotieven: loc 50 en loc 62 (O&K 3453/1910, Schipluiden). O&K 12788 (onze stoomloc 50) belandde na enige omzwervingen in 1988 in onze collectie. De stoomketel van loc 62 werd begin jaren ’80 door Kees Neve geschikt gemaakt voor een van de stoomlocomotieven van de RTM. Het frame werd gesloopt.

De locs 51 en 63 bleven achter op de werf in Maarssen. Ergens rond 1980 werd de werf gesaneerd door een slopersbedrijf en belandden het spoor, de wagens en de excavateur bij het oud-ijzer. De sloper bewaarde echter de beide locomotieven. Ze wisselden nog verschillende malen van eigenaar. Loc 63 belandde in 1988 in onze collectie.
Loc 51 was door ons in 2016 nog gesignaleerd bij een sloper in Weert. Ze was te koop, maar voor een door ons niet op te brengen bedrag. Op satellietbeelden op Google Maps begin 2020 was de loc niet meer te zien en was het terrein volledig ontruimd, waardoor we het idee kregen dat ze uiteindelijk alsnog was gesloopt. We waren dus verrast toen er begin mei 2020 via een veilingsite een authentieke stoomlocomotief te koop werd aangeboden. Het bleek onze loc 51. Idee is om de loc uiterlijk op te knappen en als aandachtstrekker langs de weg te zetten.

Orenstein & Koppel (O&K) was een grote Duitse fabrikant van spoorwegvoertuigen en zware machines voor het grondverzet (excavateurs, kranen, bulldozers, vrachtwagens e.d.). Orenstein & Koppel heeft veel locomotieven voor industrieel smalspoor gebouwd. Men verkocht deze zeer praktische en eenvoudig te bedienen locomotieven over de hele wereld. Nederland was een grote afnemer. In totaal heeft O&K 409 smalspoor-stoomlocomotieven voor industriële doeleinden geleverd aan Nederlandse bedrijven, ongeveer de helft van het totale aantal industrielocomotieven.

Technische gegevens

Fabrikant: Orenstein & Koppel, Berlin-Drewitz (D)
Type: 160 pk Neue Normalien
Fabrieksnummer: 12789
Bouwjaar: 1936
Spoorwijdte: 900 mm
Lengte over buffers: 7400 mm
Grootste breedte: 2250 mm
Maximale hoogte: 3200 mm
Gewicht dienstvaardig: 20.000 kg
Vermogen: 160 pk
Maximum snelheid: 35 km/h
Huidige staat: niet rijvaardig
Nationaal Register voor Mobiel Erfgoed: geen status