Dit rijtuigje is afkomstig van het landgoed Heidestein in Driebergen, waar ooit een spoorlijn lag van zo’n vijf kilometer lengte. Wanneer het precies is gebouwd, is niet bekend maar onze inschatting is dat dit ergens tussen 1920 en ’25 moet zijn geweest. Mogelijk door het personeel van het landgoed, maar wellicht ook door een timmerman uit het naburige dorp Driebergen. De stalen delen, de draaistellen en het onderstel, zijn afkomstig van Orenstein & Koppel. Dat is te lezen op de aspotten.

Ergens in 1905 startte Ph. H. van Noord een kleine kalkzandsteenfabriek langs de spoorlijn van Utrecht naar Arnhem. Het benodigde zand voor de productie van de kalkzandsteen kwam van Heidestein dat toen nog vooral een heidegebied was. Het transport vond plaats per smalspoor. Een paar jaar later, in 1909, was het alweer afgelopen. Van Noord ging failliet en de fabriek met toebehoren, het smalspoor en 50 ha. grond werden verkocht aan F.J.H. de Wetstein Pfister die in 1906 het nabijgelegen Buiten Heidestein had gekocht en zijn landgoed voortdurend uitbreidde.

De Wetstein Pfister bracht de woeste grond in cultuur en legde bos aan, waarbij het voormalige smalspoor van de kalkzandsteenfabriek goede diensten bewees. In eerste instantie fungeerden paarden als trekkracht, maar omstreeks 1920 werd een motorlorrie van Puch aangeschaft. De baan had toen een lengte van zo’n vijf kilometer en werd gebruikt voor de afvoer van hout en landbouwproducten en de aanvoer van mest. Ook vonden er regelmatig excursies plaats waarbij het rijtuig nuttige diensten bewees. Ergens tussen 1940 en ’45 is het afgelopen met het spoorbedrijfje en vinden we het rijtuig terug op het naastgelegen landgoed Bornia. Mogelijk heeft het daar ook nog gereden. Er zijn een paar foto’s van het rijtuig die in 1945 zijn genomen.

Op Bornia werd begin jaren ’20 een smalspoornetwerk aangelegd van zo’n elf kilometer dat hetzelfde doel had als de lijn op Heidestein. Volgens gegevens van Orenstein & Koppel blijkt Bornia een tweetal benzinemotorlocomotieven te hebben gehad, eerst een O&K S5, later een O&K M. En ook hier vonden regelmatig excursies plaats: “Met een rustig vaartje tufte Dinsdagmiddag een kleine spoortrein over het landgoed „Bornia” bij Driebergen en voerde zijn passagiers langs prachtige natuurtafereelen, plantsoenen en cultures, die door het ideale zomerweer zich op hun gunstigst aan de bezoekers presenteerden. Het was …… een eenvoudig Motorlocomotiefje, dat energiek een drietal spoorwagens van uiteenlopend type trok.  ……  Het treinreisje werd eenige malen onderbroken — er bevonden zich stations met tegelperrons langs de rails — om de verschillende interessante gedeelten van de bezittingen nader in oogenschouw te nemen.  …….  Voorts bezichtigde men een gezonde asperges, mais en zonnebloem cultuur, waarna men in den trein stapte, die de deelnemers door mooie dennenbosschen, zandverstuivingen en heidevlakten naar een vuilnisbelt bracht, waar het huisvuil van de gemeente Driebergen geschikt wordt gemaakt voor compost, welke dan voor de bemesting van de ontginningen etc. gebezigd wordt. Het vervoer van deze stoffen geschiedt ook per trein, ……. “ Uit: Het Nieuws van 9 juni 1939.

Het netwerk van Bornia lijkt er iets langer te hebben gelegen dan dat van Heidestein. Volgens overlevering gebruikten de Duitsers het bos tijdens de Tweede Wereldoorlog als munitieopslagplaats, waarbij het smalspoor nuttige diensten bewees voor de aan- en afvoer van de munitie. Begin jaren ’50 werden de laatste restanten en de benzinelocomotief verkocht. Alleen het rijtuigje bleef eenzaam achter in een schuur op het landgoed, waar wij het in 1970 ophaalden.

We hebben destijds direct de spoorwijdte veranderd van 600 in 700 mm, zodat het rijtuig kon worden ingezet voor de publieksritten in de Katwijkse duinen. In Valkenburg is het rijtuig uitgebreid gerestaureerd waarbij we het ook weer hebben voorzien van de origineel aanwezige rood-witte gordijntjes.