Stoomloc 5 | Sandra
Deze locomotief die is gebouwd door Orenstein & Koppel, is in alle opzichten onze kleinste bedrijfsvaardige stoomlocomotief. Ze is slechts 20 pk sterk en zeer compact gebouwd. De locomotief werd in 1922 nieuw geleverd aan Du Croo & Brauns in Amsterdam, waar ze vervoerbare ketel 80 was. Een vergunning voor het gebruik werd niet aangevraagd bij Stoomwezen. De nieuwe aanwinst stond stil tot 1926. Toen werd ze verkocht aan aannemer Schaap & Plass in Slochteren, die in heel Nederland civiele werken uitvoerde. In 1929 werd ze verkocht aan aannemer A. Groot & Zn in het Noord-Hollandse De Woude. De loc deed daar dienst onder nummer 1 en droeg de naam Willy. Ze zag veel van Noord-Holland en werkte onder andere aan de Rijksweg tussen Aalsmeer en Schiphol.
In 1934 kocht Groot, in verband met een werk in Polder De Schermer, nog een tweedehands stoomloc van 20 pk (O&K 9747/1921). Beide locs werden in de oorlog gevorderd door de Duitsers voor een werk in de Noordoostpolder. Na de oorlog werden ze zwaar verwaarloosd teruggevonden en weer aan Groot overgedragen. Du Croo & Brauns kreeg opdracht beide machines te reviseren. Volgens de overlevering was het herstel van Willy al zo kostbaar dat herstel van O&K 9747 geen doorgang vond. Over hun actieve leven na de oorlog weten maar weinig. Beide locomotieven stonden jarenlang in de loods in Akersloot, waar ze een dankbaar speelobject vormden voor de kinderen Groot.
Wanneer de loopbaan van onze loc precies eindigde, is niet bekend. Op 27 september 1971 werd ze opgesteld als monument op een pleintje bij het NS station Purmerend-Overwhere. Na enkele jaren subtiel aandringen wisten we de heer Groot te overtuigen de loc aan ons in bruikleen te geven. In 1981 kwam ze naar Katwijk. In 1984 kon de bedrijfsvaardige restauratie goeddeels worden afgesloten en in 1985 werd de loc weer in bedrijf gesteld. Ze kreeg toen de naam van zijn kleindochter Sandra. In 2007 is de loc voorzien van een nieuwe ketel.
Het aannemersbedrijf bestaat inmiddels niet meer. Dat was voor de familie Groot aanleiding om de stoomloc in 2015 voor 1 euro aan ons te verkopen. In Nederland is dit de enige bewaard gebleven locomotief van dit type. De locomotief heeft om die reden dan ook de A-status in het Nationaal Register voor Mobiel Erfgoed. Kortom, een echt museumstuk!
Orenstein & Koppel (O&K) was een grote Duitse fabrikant van spoorwegvoertuigen en zware machines voor het grondverzet (excavateurs, kranen, bulldozers, vrachtwagens e.d.). Orenstein & Koppel heeft veel locomotieven voor industrieel smalspoor gebouwd. Men verkocht deze zeer praktische en eenvoudig te bedienen locomotieven over de hele wereld. Nederland was een grote afnemer. In totaal heeft O&K 409 smalspoor-stoomlocomotieven voor industriële doeleinden geleverd aan Nederlandse bedrijven, ongeveer de helft van het totale aantal industrielocomotieven. Daarvan hadden er 77 een vermogen van 20 pk. Op oude foto’s van bijvoorbeeld de Zuiderzeewerken zie je ze dan ook vaak in beeld.
Technische gegevens
Fabrikant: Orenstein & Koppel, Berlin-Drewitz (D)
Fabrieksnummer: 10145
Bouwjaar: 1922
Type: 20PS Neue Normaliën
Vermogen: 20 pk
Spoorwijdte: 700 mm
Lengte over buffers: 4580 mm
Grootste breedte: 1650 mm
Maximale hoogte: 2600 mm
Gewicht dienstvaardig: 5400 kg
Maximum snelheid: 15 km/h
Huidige staat: rijvaardig
Nationaal Register voor Mobiel Erfgoed: A-status