Motorloc 25
Deze locomotief, een MB3S, is in 1966 gebouwd door Orenstein & Koppel in haar fabriek in Dortmund-Dorstfeld. Het is een van de jongste en, zeker qua uiterlijk, modernste smalspoorlocomotieven in onze collectie.
De loc werd in 1966 via Orenstein & Koppel Amsterdam geleverd aan het baksteenconcern van Terwindt & Arntz in Lobith. Waarschijnlijk deed ze daar dienst op de Steenfabrieken Tengnagelwaard I en/of II. In 1975 verhuisde ze naar Steenfabriek Ariëns Meijnerswijk in Arnhem. Na de sluiting van deze fabriek in 1985 kwamen de vijf motorlocomotieven, nu onze locs 21 – 25, bij ons terecht.
Veel plezier beleefde men in Arnhem niet aan de locomotief. Door een botsing met een vrachtwagen op een overweg raakte raakte zij reeds spoedig mechanisch zwaar beschadigd. De gewoonte om de loc te remmen door van rijrichting te wisselen, bleek bij deze noodremming fataal voor de versnellingsbak. De locomotief werd niet meer hersteld. De zo goed als nieuwe motor is daarna overgeplaatst in een Diema DS60/1, nu onze loc 24.
Nadat de loc aan onze collectie is toegevoegd, is ze naar Amsterdam vervoerd waar onze medewerkers Han Baas en Aalt van den Ham begonnen aan een omvangrijke restauratie die twee jaar duurde. De machine kreeg een 42 pk Daimler-Benz OM 636 motor met Voith-versnellingsbak. Frame en plaatwerk werden hersteld en nieuw gespoten. Na terugkomst van de locomotief in Katwijk is er weinig meer aan gewerkt. Bij proefritten in Valkenburg, in 2007, bleek de locomotief wel snelheid te maken, maar over weinig trekkracht te beschikken. Daardoor was ze niet geschikt voor de treindienst en verdween naar de remise.
Met het gereedkomen van onze Tweede Motorlocloods in juli 2021, kwamen voldoende vierkante meters beschikbaar om onze collectie motorlocomotieven goed aan onze bezoekers te presenteren. In die presentatie hoorde zeker onze dieselloc 25 thuis. Aanvankelijke idee was om de loc optisch op te knappen. De luiken werden weer in de motorhuif gezet, de ramen voorzien van nieuwe hardglazen ruiten en de loc werd opnieuw strak in de rode lak gezet.
Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan en onze techneuten wilden toch graag kijken of de locomotief niet rijvaardig gemaakt kon worden. Voor een nieuwe proefrit waren een aantal aanpassingen nodig aan het koelsysteem. Ook is de hydraulische bak op een andere manier in het koelcircuit opgenomen. Bij een eerste proefrit op woensdag 7 september 2022 reed en schakelde de locomotief goed. Een lekkende koppakking veroorzaakte echter veel verlies van koelvloeistof en een hoge motortemperatuur. Nadat de cilinderkop was gevlakt, nieuwe verstuivers waren geplaatst en de brandstofpomp was gereviseerd, is de motor nu weer opgebouwd en draait goed. We hebben de restauratie in 2023 afgerond.
Vanaf circa 1965 bood O&K de MB2S, MB3S, MB4S, MB5S aan. Daarbij staat de M voor motorlocomotief, de B voor de asvolgorde (een twee-asser), het cijfer voor het vermogen in eenheden van ongeveer 25 pk en de S voor smalspoor. De techniek verschilde sterk van de voorgaande O&K-modellen. De motoren werden niet meer zelf gebouwd, maar betrokken van Deutz. Ook hadden de locs geen mechanische versnellingsbakken meer, maar was de transmissie hydraulisch. Kettingen waren vervangen door cardanassen en de asophanging werd verzorgd door binnenliggende Megi-veerelementen (metaal-gummi), waardoor de frameplaten een glad aanzien kregen.
Er zullen er niet heel veel van zijn gebouwd. Zeker in Nederland wordt in deze periode nog nauwelijks nieuw materieel besteld. Onze locomotief is wereldwijd dan ook de enige uit deze serie die bewaard is gebleven.
Benno Orenstein en Arthur Koppel richten op 1 april 1876 in Berlijn Orenstein & Koppel op. Men begint als machinefabriek, maar specialiseert zich al snel in de bouw van locomotieven en wagons. Daarnaast onderhoudt Arthur Koppel een eigen handelsfirma, die ook in smalspoormaterieel en -materiaal van andere bouwers handelt.
In 1912 neemt men de firma Gerlach & König in Nordhausen over, die is gespecialiseerd in het bouwen van locomotieven met verbrandingsmotoren (petroleum, benzine en diesel). Een strategische overname, waardoor O&K in één klap beschikt over de technologie van verbrandingsmotoren. Voordien richtte men zich uitsluitend op stoomtractie.
De Tweede Wereldoorlog is van grote invloed op het concern. De laatste locomotieven worden in 1944 geleverd. Dat zijn overigens geen smalspoorlocomotieven meer, maar normaalsporige eenheidslocs van de serie 50 en 52. Na de oorlog liggen de fabrieken in Berlijn-Drewitz (stoomlocs) en Nordhausen (motorlocomotieven) in de DDR. Vanaf 1950 bouwt O&K weer diesellocomotieven, maar nu in de fabriek in Dortmund-Dorstfeld in West-Duitsland. In 1981 verlaat daar de laatste locomotief de fabriek en eindigt na bijna 90 jaar de locomotiefbouw bij O&K.
Technische gegevens
Fabrikant: Orenstein & Koppel, Dortmund-Dorstfelden (D)
Fabrieksnummer: 26541
Bouwjaar: 1966
Type: MB3S
Motor: Daimler Benz, viercilinder, viertakt, watergekoelde dieselmotor
Vermogen: 42 pk
Spoorwijdte: 700 mm
Lengte over de buffers: 3400 mm
Grootste breedte: 1300 mm
Maximale hoogte: 2100 mm
Gewicht dienstvaardig: 8000 kg
Maximum snelheid: 20 km/h
Huidige staat: rijvaardig
Nationaal Register voor Mobiel Erfgoed: A-status