Motorloc 14

Aannemersbedrijf Strijland uit Uithoorn bestelde eind 1939 of begin 1940 twee motorlocomotieven bij Motorenfabriek D. Goedkoop Jr. N.V. in Amsterdam. Kromhout bouwde zelf de motoren en gaf Du Croo & Brauns opdracht om de loc (frame, wielstellen, machinistenhuis en motorhuif) te bouwen. Die bijdrage vormde voor D&B voldoende reden om de locomotieven ook van fabrieksplaten te voorzien (326-327/1939). De dieselmotoren werden door Kromhout op 5 augustus 1940 beproefd. Pas op 11 december van dat jaar riep D&B de motoren af. Ze werden, samen met versnellingsbakken van Gmeinder, op 14 december geleverd en direct ingebouwd. Op 16 december van dat jaar leverde Du Croo & Brauns beide locomotieven af. Deze locomotief kreeg bij Strijland het bedrijfsnummer 10. De tweede loc, nu onze loc 15, kreeg het nummer 11. Strijland zette haar locomotieven onder andere in in de Noordoostpolder.

In 1983 deed Strijland het smalspoor van de hand en kregen wij de beschikking over drie diesellocomotieven (onze locs 13 – 15), een tiental kipwagens, een aantal plateauwagens en een aanzienlijke hoeveelheid spoor. Bij deze locomotief ontbrak destijds de motor. Ook de vloer van de cabine, de radiateur en de brandstoftank waren niet meer aanwezig. Twintig jaar geleden hebben we de locomotief al uiterlijk gerestaureerd in de hoop er ooit weer een originele Kromhoutmotor voor te kunnen verwerven. Uiteindelijk is dat in december 2018 gelukt. Bijzonder is dat deze 2LS-motor ook afkomstig is uit een Kromhout-motorlocomotief (7692/1936), die dienst heeft gedaan bij de Westergasfabriek in Amsterdam. We zijn in 2022 begonnen aan de restauratie die in 2024 is afgerond. De locomotief, die destijds bij aankomst in Katwijk een groene jas kreeg, heeft nu weer de kleurstelling die ze had bij Strijland. Ook de bedrijfsnaam op het achterfront, de bronzen nummerplaten en het Kromhout-logo zijn weer aangebracht.

In 1867 begon Daniël Goedkoop een reparatiescheepswerf op het terrein van de al bestaande scheepswerf ‘t Kromhout. Goedkoop gebruikte de naam van de oude werf ook als merknaam voor zijn producten. In 1901 construeerde Kromhout haar eerste scheepsmotor, een benzinemotor. In 1905 volgde een petroleummotor. Korte tijd later ontwikkelde men een ruwoliemotor (een motor die kan lopen op veel verschillende brandstoffen (van petroleum tot gasolie), waarvoor in 1908 een nieuwe fabriek in Amsterdam-Noord werd gebouwd. De motoren vonden zoveel aftrek dat de werf in 1911 werd afgestoten en de motorenfabriek werd uitgebreid. De naam van het bedrijf luidde vanaf dat moment Kromhout Motorenfabriek D. Goedkoop Jr. N.V.
Eind twintiger jaren experimenteerde de Engelse motorenfabriek L. Gardner & Sons uit Manchester met de inbouw van door haar ontwikkelde dieselmotoren in auto’s. In Engeland waren de nieuwe motoren een groot succes en schakelden transportbedrijven en autobusondernemingen op grote schaal over op de in gebruik veel goedkopere dieselmotor. Ook op het continent trok dit succes de aandacht. Kromhout prees zich dan ook gelukkig, toen men in augustus 1932 een licentiecontract met Gardner kon afsluiten, waarbij men het alleenrecht verwierf voor de bouw en de verkoop van dieselmotoren volgens het systeem Gardner in Nederland en haar Koloniën. Vanaf 1932 werden Kromhout-Gardner dieselmotoren geleverd als inbouwmotoren voor auto’s, schepen, locomotieven en als stationaire motoren. Kromhout was erg actief in het aanbieden van inbouwdiesels voor vrachtwagens en autobussen ter vervanging van de benzinemotoren. De crisistijd hielp daarbij omdat door inbouw van een dieselmotor veel brandstof bespaard kon worden. Grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag lieten hun stadsbussen met benzinemotoren ombouwen met een dieselmotor van Kromhout. Ook diverse vrachtwagenmerken konden al vanaf de importeur worden uitgerust met een Kromhout-dieselmotor. Een volgende stap, in 1935, was de productie van chassis voor vrachtwagens en bussen in eigen beheer. Dat ging goed tot medio jaren ’50. Maar in 1957 zakte de verkoop behoorlijk in en in 1958 stopte Kromhout met de bouw van vrachtauto’s en bussen en concentreerde men zich weer op motoren. In 1966 werd Kromhout onderdeel van Stork.

Vergeleken met de productie van meer dan 2000 vrachtwagens en bussen en van honderden zware scheeps- en stationaire motoren, is de productie van een kleine 100 locomotieven natuurlijk bijzaak. Kromhout concentreerde zich hier dan ook vooral op de levering van de motor. De bouw van de casco’s van de locomotieven werd veelal in opdracht gegeven aan de ook in Amsterdam-Noord gevestigde Machinefabriek Du Croo & Brauns en in een enkel geval aan Hovers uit Tilburg.

Technische gegevens
Fabrikant: Kromhout Motorenfabriek D. Goedkoop Jr. NV, Amsterdam
Fabrieksnummer: 9786
Bouwjaar: 1940
Type: 2LS
Motor: Kromhout, viercilinder, viertakt, watergekoelde dieselmotor
Vermogen: 26 pk
Spoorwijdte: 700 mm
Lengte over de buffers: 2980 mm
Grootste breedte: 1280 mm
Maximale hoogte: 2170 mm
Gewicht dienstvaardig: 4600 kg
Maximum snelheid: 15 km/h
Huidige staat: rijvaardig
Nationaal Register voor Mobiel Erfgoed: C-status